Bits & Bytes: alles wat je moet weten over opslag

Wanneer we bij computers praten over de hoeveelheid opslagruimte drukken we dat meestal uit in "bytes". (Bij Macs, maar ook bij iPads en iPhones bijvoorbeeld.)

Er is dan ook een redelijke kans dat je wel eens iemand hebt horen praten over het aantal bytes op een computer. Of misschien wel "megabyte" of "gigabyte" — zelfs "terabyte".

En dan zijn er ook nog bits: megabit, gigabit… Is "bit" gewoon een andere uitspraak van het woord "byte", of zit er meer achter? Je leest het hier onder.

Wat maken bits en bytes eigenlijk uit voor mij?

Voor we beginnen met definities en uitleg, eerst een belangrijkere vraag: wat maakt het eigenlijk uit voor jou, als gewone gebruiker?

Of dingen in je computer nou in bytes, flops, grammen of liters worden gemeten: jij hebt er toch niets mee te maken?

In zekere zin is dat waar, en voor de meeste dingen in je computer moet je je ook gewoon niet te druk maken om de specificaties. (Dingen als "het aantal herzen" zijn al heel lang niet echt interessant meer, om maar een voorbeeld te noemen.)

Maar…

Bits en bytes kun je gewoon regelmatig tegenaan lopen. Niet alleen bij het kopen van bijvoorbeeld een nieuwe computer — ook bij het kiezen van een internetabonnement, een extra externe harde schijf of een iCloud-abonnement. (Tip: je kunt je iCloud opslag vrij eenvoudig upgraden als je daar ruimte tekort komt.)

Bits en Bytes

De termen "bits" en "bytes" zijn simpelweg eenheden, een maatstaf voor het meten van computer-bestanden.

Net als je het gewicht van een stuk kaas kunt uitdrukken in "gram", of de inhoud van een fles wijn in "liters", doen we dat met computer-bestanden (meestal) in "bytes".

Intern gebruikt je computer "bits" om informatie digitaal op te slaan. "Bit" is een samentrekking van binary digit, oftewel "binair cijfer". (Bij de vertaling naar het Nederlands gaat echter de grap achter "bit" wat verloren: "a bit" is Engels voor "een beetje", en een bit is de kleinste eenheid die we gebruiken bij computers.)

Een bit kan twee waarden hebben. Als getallen drukken we die dan uit als "0" of "1".

Een byte is een grotere eenheid. Een byte bestaat uit 8 bits.

Een byte kan er dus bijvoorbeeld zo uit zien:

0000 0000

Als we dat omzetten van binair naar decimaal blijft dat 0.

Aan het andere extreme zouden we dit hebben:

1111 1111

Alle bits zijn dan "aan". Wanneer je 1111 1111 binair omzet naar decimaal wordt het 255.

En zo kunnen we ook alle getallen er tussen uitdrukken (0010 1010 zou bijvoorbeeld 42 zijn).

Alles wat je in "aantal bytes" ziet zou je dus ook kunnen uitdrukken in "aantal bits", en omgekeerd. Het is een kwestie van delen of vermenigvuldigen met een factor 8.

De 42 bits van net zou je bijvoorbeeld ook 5,25 byte kunnen noemen. En 100 bytes zijn 800 bits.

We gebruiken "bits" meestal als het om (netwerk)snelheid zoals internet gaat, omdat de getallen hier relatief laag zijn. Bijvoorbeeld "50Mbit per seconde". Meestal ingekort als "Mb/s". (Die "M" gaan we het straks over hebben.)

Bytes gebruiken we bijvoorbeeld om aan te geven hoe snel een harde schijf is. Je hebt het niet over "3200Mbit per seconde", maar "400MB per seconde". (Meestal afgekort als "MB/s").

We zien hier nog gelijk iets: "Mb/s" en "MB/s" lijken heel erg op elkaar, en verschillen alleen maar in die "b": is het een kleine letter betekent het "bits", is het hoofdletter betekent het "bytes".

Die kleine letter of grote letter is dus extreem belangrijk, en altijd goed om na te vragen als het niet duidelijk is.

Even op een rijtje wat we tot nu toe weten:

• Een bit is de kleinste eenheid die er is op de computer
• Een bit kan aan of uit zijn (0 of 1)
• Een byte is ook een eenheid, en bestaat uit 8 bits
• Een byte kan een waarde hebben tussen de 0 en 255
• Bits worden vooral gebruikt als de eenheden in bits klein zijn
• Als de letter "b" klein geschreven wordt is het bits, als het groot geschreven is bytes

Megabits en Megabytes

Naast de termen "bit" en "byte" zie je ook vaak voorvoegsels als "mega" en "giga"; bijvoorbeeld "megabit" of "gigabyte".

Deze aanduidingen zijn puur om het makkelijker te maken te praten over grotere getallen. 1 megabyte (1MB) is bijvoorbeeld gewoon een eenvoudigere manier om "1000 kilobytes" te zeggen.

En ook bij bits: je internetsnelheid zal vermoedelijk uitgedrukt worden in megabits (bijvoorbeeld 40 megabit), en niet in bits (40.000.000 bits).

Dit kom je natuurlijk ook tegen in het dagelijks leven. Meestal meten we de afstand tussen twee steden niet in meters, houd je je gewicht meestal bij per kilo(gram) en niet per gram, en zit er 33 centiliter in een blikje cola.

De voorvoegsels die je het meest zult tegenkomen zijn kilo, mega, giga en tera. Elke stap is een vermenigvuldiging van 1000.

• 1 kilobyte is 1000 bytes
• 1 megabyte is 1000 kilobytes
• 1 gigabyte is 1000 megabytes
• 1 terabyte is 1000 gigabytes
• 1 petabyte is 1000 terabytes

Enzovoort, enzovoort. En zo weet je ook dat er bijvoorbeeld 8.000.000 bits in 1 megabyte gaan. (8 * 1000 * 1000)

Als je dus een internet-snelheid wilt van 10MB/s, zou je moeten kijken naar een abonnement met 80Mb/s. (10 megabyte = 80.000.000 bits. 80.000.000 / 1000 / 1000 = 80)

Als je snel wilt omrekenen hoef je die nullen natuurlijk niet in je hoofd te verplaatsen. Je kunt een gratis calculator op internet gebruiken of je vraag simpelweg intypen in Google.

1000 of 1024?

Dan nog even een snelle kanttekening over het vermenigvuldigen met 1000 of 1024.

Daar zit een vrij lange geschiedenis achter, en er is menige ruzie over geweest op internet, maar tegenwoordig is het redelijk geaccepteerd dat we gewoon werken met stappen van 1.000.

Voor de 1.024-variant zou je officieel termen als "kibibyte" (KiB), "mebibyte" (MiB) en "gibibyte" (GiB) moeten gebruiken.

Maar, laten we heel eerlijk wezen: de meeste mensen zullen geen idee hebben wat een "kibibyte" is en het wordt er dus niet echt duidelijker op.

Bovendien rekent het veel makkelijker met 1000-tallen. 😉

Wat past er in een byte?

Weer even terug naar praktischere zaken. Wat kun je nu eigenlijk kwijt in een byte bijvoorbeeld?

Als je platte tekst, zonder opmaak, wilt opslaan kun je er redelijk van uit gaan dat ieder karakter (letter, cijfer, symbool) precies 1 byte in beslag neemt. Dit hangt wel wat af van technische zaken als de gekozen tekencodering, maar dat is weer een artikel op zich.

Heb je aan de andere kant bijvoorbeeld een afbeelding, of zelfs een video? Dan zul je merken dat het erg hard gaat met de bytes.

Je kunt ook niet zeggen dat een foto bijvoorbeeld altijd 2MB is of een video 20MB. Kwaliteit, compressie-niveau, opgeslagen meta-data, gekozen bestandstype en meer kunnen dit allemaal beïnvloeden.

Om enige richtlijn te geven een paar voorbeelden:

• Een Pages-document is ongeveer 1MB per A4-vel (Helvetica, 11pt)
• Een vergelijkbaar document in platte tekst (via Teksteditor bijvoorbeeld) is slechts 5KB (200x kleiner!)
• Een foto gemaakt met bijvoorbeeld een moderne iPhone is ongeveer 2,5MB in JPEG-formaat en 500KB in Apple’s nieuwe HEIC-formaat (vanaf iOS 11)
• Een muzieknummer op normale kwaliteit is ongeveer 1MB per minuut
• Een video opgenomen met de iPhone in standaard H.264 is ongeveer 4,5MB per seconde. In Apple’s nieuwe HEVC-formaat is dit ongeveer 1MB per seconde

Anders gezegd: voor elke gigabyte ruimte die je kunt krijgen kun je 1000 pagina’s van Pages opslaan, 200.000 tekst-bestand-pagina’s, 2.000 foto’s in het nieuwe HEIC-formaat (of 400 in JPEG), 16,5 uur muziek, of 22 minuten opgenomen video (ongeveer 17 minuten in het nieuwe HEVC-formaat).

Downloadsnelheid meten

Download je regelmatig foto’s, of bekijk je veel video van vrienden of familie? Dan wil je daar misschien ook rekening mee houden in je internet-abonnement.

Daarom heb ik een tabel gemaakt die je laat zien hoe lang je ongeveer aan het downloaden bent, afhankelijk van de bestandsgrootte en je internetsnelheid.

Houd er rekening mee dat beloofde internet-snelheden niet altijd helemaal gehaald worden, en deze ook sterk afhankelijk zijn van gebruikte netwerkapparatuur.

Onderstaande tabel geeft je een indicatie hoe lang je zou doen over het downloaden van een bestand bij een bepaalde grootte (horizontaal), afhankelijk van je internet-snelheid (verticaal).

Om te testen wat jouw snelheid is kun je een website als speedtest.net of fast.com gebruiken op je Mac, of de Speedtest app op je iPhone of iPad.

Wat heb je nodig?

Wanneer je op zoek gaat naar een nieuwe Mac, iPhone, iPad, externe harde schijf, USB-stick, internet-abonnement, iCloud-abonnement…

Of waar je dan ook iets in bytes/bits moet kiezen, kun je voortaan dit artikel gebruiken om te bepalen wat je nodig hebt.