Activiteitenweergave begrijpen en gebruiken om een langzame Mac weer snel te maken

Regelmatig krijg ik dezelfde vraag van lezers en andere Apple-gebruikers: waarom is mijn Mac zo traag? Helaas moet ik dan vaak antwoorden met iets als "Tja… Dat kan aan allerlei dingen liggen…"

De komende tijd wil ik gaan proberen die vraag beter te beantwoorden, met een serie artikelen waarin we verschillende aspecten gaan bekijken. Vandaag het eerste deel: de Activiteitenweergave. Voordat je namelijk iets kunt gaan zeggen over het probleem, is het belangrijk eerst de oorzaak te weten. Die ga je nu ontdekken.

Wat is Activiteitenweergave?

Voor we verder gaan is het misschien handig om eerst te weten wat de Activiteitenweergave precies is. In het kort zou je het als volgt kunnen omschrijven:

Activiteitenweergave is een app die je precies laat zien wat je Mac aan het doen is; welke processen er draaien en hoe dat de snelheid van je Mac beïnvloed.

Je opent Activiteitenprogramma als volgt:

1. Open de Finder
2. Bovenin, in de menubalk, klik je op Ga
3. Selecteer Hulpprogramma's
4. Open de app Activiteitenweergave

Let op: in de map Hulpprogramma’s vind je nog een aantal programma’s die serieuze consequenties kunnen hebben wanneer je ze verkeerd gebruikt!

Terminal en Schijfhulpprogramma zijn bijvoorbeeld dingen waar je het best wegblijft, tenzij je specifieke instructies hebt gehad. (Of zelf goed weet wat je aan het doen bent natuurlijk, maar dan heb je deze waarschuwing niet nodig.)

Activiteitenweergave kun je echter veilig opstarten, zolang je maar niet op dingen gaat klikken tot je dit artikel hebt gelezen. :-)

Hoe werkt Activiteitenweergave?

Heb je ‘m al stiekem opgestart? Dan zie je dat er ineens heel veel informatie is. Of beter gezegd, heel veel data. Waarschijnlijk is het nog geen informatie.

We zien bovenin 5 tabbladen:

• CPU
• Geheugen
• Energie
• Schijf
• Netwerk

Je kunt zelf klikken op de verschillende tabbladen om te zien dat er andere data verschijnt wanneer je op een ander tabblad zit.

Afhankelijk van je probleem kunnen verschillende tabbladen interessant zijn.

• Is je Mac traag? Dan zijn CPU en Geheugen waarschijnlijk interessant. Ook Schijf kan dan relevant zijn.

• Heb je vooral last van traag internet? Test eerst je snelheid met bijvoorbeeld Speedtest.net en vergelijk dit met de snelheid die je provider je aanbiedt. Klopt dit gewoon? Dan is het waarschijnlijk tijd om je provider op te bellen en een ander abonnement aan te vragen. Is het veel lager?

  Schakel je Mac even uit en test je snelheid met Speedtest op je iPhone of iPad.

  Is het internet op je iOS apparaat ineens veel sneller wanneer de Mac uit staat? Dan is het tijd om de Netwerk-tab te checken in de Activiteitenweergave.

• Is het vooral de batterij van je MacBook die steeds te snel leeg gaat? De Energie-tab toont je welke apps (of welke processen, als je technisch correct wilt zijn 😉) de meeste batterij verbruiken.

In dit artikel wil ik me focussen op punt #1: de oplossing voor een langzame Mac.

Activiteitenweergave gebruiken om je Mac sneller te maken

Activiteitenweergave is een handig hulpmiddel om je Mac sneller te maken. Niet omdat de app je Mac automatisch sneller maakt, maar omdat het interessante informatie geeft.

Laten we eerst eens kijken op de tab CPU.

CPU tabblad gebruiken in Activiteitenweergave voor snelheid optimalisatie

Bij het tabblad CPU vind je informatie over het gebruik van de CPU. Maar wat is een CPU eigenlijk? CPU staat voor Central Processing Unit (wat je ongeveer zou kunnen vertalen als Centraal Verwerkings Onderdeel, hoewel je de afkorting CWO niet zo snel zult zien 😉 ) en wordt vaak ook simpelweg processor genoemd. De functie?

De processor (CPU) in je Mac doet de berekeningen voor je computer.

Het is daarom één van de belangrijkste onderdelen van elke computer en vaak ook iets waaraan we snel kunnen zien waarom een computer Mac langzaam is. (Dit geldt overigens niet altijd, het kan zijn dat de processor het niet druk heeft en processen er toch te lang over doen.)

Maar wat moet je met al deze data? Er zijn een paar punten die je wilt checken:

1. Onderaan zie je een blokje waar Systeem, Gebruiker en Inactief staan. Hoe hoger het percentage achter Inactief, hoe meer ruimte je processor dus nog heeft voor andere processen.

Zie je hier bijvoorbeeld 95% staan, zal je processor niet het probleem zijn en kun je de rest van dit stukje overslaan. Zie je hier echter 2%? Dan is het handig om verder te kijken. 2. De andere twee punten — Systeem en Gebruiker — vullen het percentage aan naar 100. Heb je 2% bij Inactief, zullen Systeem en Gebruiker samen dus (ongeveer, afrondingsverschillen kunnen het net even verpesten 😉) 98% zijn. In dit geval kun je sorteren op % CPU door bovenin de tabel op dit label te klikken.

Zorg dat de processen met een hoog aantal bovenaan staan, en je ziet zo welke processen het meeste processor-kracht vereisen.

Vanaf hier is het even goed opletten, en kan het lastig worden — afhankelijk hoe comfortabel je bent met dit soort dingen, wil je nu misschien alleen aantekeningen maken en daarna een expert inschakelen. (Helaas ben ik op dit moment zelf niet beschikbaar voor dergelijke diensten.)

Dingen die je wilt opschrijven zijn:

• Is het de hele tijd hetzelfde proces (of dezelfde paar, die misschien wat afwisselen) die bovenaan staan? Welke processen zijn dit?
• Wat is het gemiddelde verbruik, per proces? Wat zijn de minimum en maximum die je ziet? Verschilt dit erg?
• Wat staat er in de kolom Gebruiker, helemaal rechts?

Nadat je deze data hebt opgeschreven is het voor een Apple expert veel makkelijker om je te helpen met het sneller maken van je Mac.

Je kunt het echter ook zelf doen, als je goed oplet. Zoals altijd begint een proces als dit met het maken van een goede backup. Bijvoorbeeld met Time Machine, SuperDuper! of Carbon Copy Cloner. Op deze manier kun je altijd terug wanneer er iets mis gaat.

(Hier heb je een externe harde schijf of een Time Capsule voor nodig. Een goede externe harde schijf is bijvoorbeeld de Seagate Expansion Desktop 4TB die nu in de aanbieding is bij Dixons.)

Nadat je je backup hebt gemaakt kun je in een paar stappen besluiten wat je gaat doen aan een proces wat veel CPU verbruikt:

1. Weet je 100% zeker wat het proces doet? Wanneer je bijvoorbeeld ziet dat Berichten erg veel CPU verbruikt, met het icoontje van de Berichten-app er bij, kun je er van uit gaan dat het de app Berichten is.

Zie je echter iets als kernel_task of nsurlstoraged staan, zul je waarschijnlijk niet zo snel een idee hebben waar dit proces voor is. De eerste stap is dus bepalen of je het proces kent of niet. 2. Is het een bekend proces voor je? De veiligste manier om het te stoppen is het bijbehorende Programma op de normale manier af te sluiten.

Wanneer dat geen optie is kun je het geselecteerde proces stoppen met het icoon van een stopbord met een kruis er in, wat je linksboven ziet.

Als het proces door blijft draaien kun je nog een keer op het icoon klikken en ditmaal kiezen voor Geforceerd stoppen. 3. Is het geen bekend proces voor je, maar verbruikt het wel erg veel CPU? Dan is het verstandig om toch de expert bij te vragen, of je vraag te stellen op bijvoorbeeld het MacFreak forum.

Het zou een systeemproces kunnen zijn wat van de rails is geraakt, of een app die je per ongeluk geïnstalleerd hebt en nu je Mac traag aan het maken is. Voordat je meer informatie hebt, is het verstandig nog even niets te doen.

Nadat je meer informatie hebt verzameld, zul je op basis van die informatie stappen kunnen ondernemen. Misschien het desbetreffende programma afsluiten (of zelfs verwijderen)

Is je Mac weer snel? Gefeliciteerd! Nee? Lees dan nog even verder…

Geheugen tabblad gebruiken in Activiteitenweergave voor snelheid optimalisatie

Als het probleem niet bij de CPU zit, zou het kunnen zijn dat je gewoon geheugen tekort komt. Nou ja, niet jij. Jouw geheugen is vast prima. Maar misschien komt je Mac wat geheugen te kort.

Ook hier is het waarschijnlijk weer handig om even te kijken wat alle termen zijn. Laten we beginnen met de basis. Wat is (werk)geheugen eigenlijk?

Geheugen is de plek waar je computer (Mac) dingen opslaat om later te gebruiken.

En omdat je Mac zo snel is — ook al voelt het misschien traag aan — kan "later" natuurlijk binnen enkele milliseconden zijn.

In dit stuk heb ik het met geheugen voornamelijk over RAM-geheugen, en voor een klein deel de harde schijf / SSD. Hoewel mensen soms bedoelen dat ze te weinig opslagruimte hebben wanneer ze spreken over te weinig werkgeheugen, is dat niet hoe ik de term gebruik in dit onderdeel.

Je RAM-geheugen kan echter ook vol raken. Wanneer dit het geval is gaat je Mac dingen dan tijdelijk op je harde schijf opslaan.

Zelfs wanneer je een snelle SSD gebruikt is dit nog steeds vele malen trager dan het intern geheugen: het kan letterlijk 100x sneller zijn om DRAM te gebruiken ten opzichte van je SSD.
Wanneer je een "gewone" harde schijf hebt is dit verschil uiteraard nog groter.

Dit proces van opslaan op de harde schijf in plaats van het geheugen, noemen we swapping. Zoals je zult begrijpen wil je dit dus zo veel mogelijk voorkomen in verband met snelheid.

Een snelle manier om te controleren of geheugen een oorzaak is, is te kijken naar het grafiekje bij Geheugendruk. Is deze groen, of in ieder geval niet rood? Dan is er waarschijnlijk niets aan de hand en kun je door naar de Schijf-tab.

Wanneer je kijkt naar de box onderin bij de Geheugen-tab zie je hier aangegeven hoeveel van het geheugen er gebruikt wordt. Je ziet hier vier datapunten:

1. Fysiek geheugen: dit is het geheugen wat zich in je Mac bevindt. Hoe meer je hier van hebt, hoe minder kans dat je swap nodig hebt. (Swap wordt pas gebruikt als het fysieke geheugen vol is.)
2. Geheugengebruik: dit is het geheugen wat op dit moment in gebruik is. Is dit veel lager dan het getal achter fysiek geheugen? Dan is geheugen je probleem niet en kun je dit stukje overslaan. (Let op dat dit niet per se allebei in hetzelfde formaat wordt weergegeven, en dat je mogelijk moeten converteren tussen MBs en GBs.)
3. Cache: Cache is geheugen dat recent gebruikt is door een app, maar nu vrijgegeven is voor andere apps. Als niemand het echter gebruikt, kan de "vorige" app het opnieuw gebruiken.

Wanneer je Safari bijvoorbeeld afsluit, kan deze een deel van het geheugen in de cache plaatsen. Heeft iemand anders het nodig? Prima, dan mag dat. Maar heeft niemand het nodig? Dan kan Safari straks sneller opstarten, door het geheugen opnieuw te gebruiken. 4. Gebruikte swap: dit is de ruimte die gebruikt is voor swap. Het proces waarbij geheugen op de harde schijf gezet wordt, in plaats van in het geheugen.

Nu is dit niet iets om je direct druk om te maken (het is eigenlijk heel normaal dat er wat swapping plaatsvindt), maar het kan een indicator zijn wanneer je hier grote getallen gaat zien.

Om hier te ontdekken welk proces veel geheugen nodig heeft sorteer je op de tweede kolom. Daarna pas je hetzelfde principe toe als bij CPU verbruik. Alleen wanneer je zelf zeker weet welk proces het is, kun je de (bijbehorende app, bij voorkeur) veilig afsluiten. Anders een expert vragen.

Schijf tabblad gebruiken in Activiteitenweergave voor snelheid optimalisatie

Ten slotte is er het tabblad Schijf. Hier vind je informatie over je harde schijf of SSD. (De rest van dit stuk zal ik de term harde schijf blijven gebruiken om de verschillende vormen van opslagmedia, zoals Flashgeheugen, SSD, "klassieke" harde schijf en Fusion Drive samen te vatten.)

Specifiek zie je hier hoeveel data een proces heeft geschreven en gelezen. Het vertelt je ook iets over de algemene activiteit: hoeveel is er ingelezen en weggeschreven? En hoe vaak gebeurt dat per seconde?

Afhankelijk van het type harde schijf wat je hebt zou het best kunnen dat de CPU en het geheugen niet het probleem zijn, maar je schijf.

Je hebt in een Mac kans op één van de volgende drie types (grof ingedeeld):

• Klassieke harde schijf: wanneer je een wat oudere Mac hebt, of een MacBook Pro of Mac mini die op een bepaalde manier geconfigureerd is, kan het zijn dat je nog een "klassieke" harde schijf hebt. Zeker wanneer deze 5400RPM in plaats van 7200RPM is (dit kun je opzoeken in de Systeeminformatie van je Mac), is dit al snel je probleem. Uiteraard afhankelijk van de rest van je systeem; er is een redelijke kans dat al je componenten wat ouder (trager, voor deze moderne software) zijn. 😉
• Een SSD of Flashgeheugen: dit is de snelste, maar per Gigabyte ook de duurste, optie. De kans dat je probleem bij Schijf zit is in dit geval erg klein.
• Fusion Drive: een hybride optie tussen de twee bovenstaande opties, die wat van de voordelen van beide neemt.

Meer informatie over Fusion Drive en de voordelen van Fusion Drive vind je elders op de website.

Wanneer we op deze tab kijken zijn de processen op zich niet zo heel erg interessant (het toont hoeveel ze schrijven en lezen vanaf je harde schijf, maar tenzij je vreemde uitschieters hebt zegt dit niet zo veel); de informatie onderin kan echter veel betekenen.

Wanneer je een redelijk aantal lees- en schrijfbewerkingen hebt (100.000 voor een minimale representatieve set in de meeste gevallen) kun je gaan kijken hoe snel het gaat.

Bij Gelezen gegevens/sec en Geschreven gegevens/sec kun je de waarden controleren. Helaas is dit ook weer iets wat echt in context geplaatst moet worden om veel zin te hebben.

Lage waardes hier kunnen er op wijzen dat je Schijf het langzame onderdeel is, maar ook dat je computer gewoon weinig te doen heeft.

Conclusie: Activiteitenweergave is handig om te ontdekken waar je probleem zit

Hoewel het soms lastig is om alle data zelf in context te plaatsen, levert de Activiteitenweergave je erg nuttige inzichten op.

Zelfs wanneer je deze alleen gebruikt om op te schrijven, zodat je later een Apple expert kan vragen je te helpen is dit al zeer waardevol. Een redelijk deel van het oplossen van een probleem is vaak het maken van de diagnose, waarbij je ze dan al op weg geholpen hebt.

Het enige waar je op moet letten: nooit zo maar processen afsluiten, ook (misschien wel: zeker niet!) als je niet weet wat ze doen.